Saga o hajducima i korumpiranim žandarmima u Šumadiji

Književnik Ivan Zlatković objavio je nedavno za Lagunu svoj četvrti roman „I živ i mrtav“. Autor oživljava hajdučki teror u mladoj državi kralja Aleksandra Karađorđevića – baca svetlo na razbojničke brloge po Šumadiji, na prestrašena srca žandarma, ali i na još uplašenije žene. Glavni protagonisti najnovijeg romana su dvojica odmetnika Jovaš i Varnava, koji su gladni tuđeg bogatstva i žedni krvi – zbog čega seju bezuman strah i zijan po Šumadiji, toliki da se i žandarmi unerede kad im se suprotstave.

„Saga o hajducima kao antiherojima i korumpiranim žandarmima aktuelna je kao i pre 100 godina. Potraga za blagom Nemanjića na Venčacu izrodila je mnogo zločina, kao što smo na to spremni i danas“, objašnjava Zlatković. Jedan od centralnih motiva romana je mapa monaha Justina, koji predstavlja motiv kroz vekove i različita područja sveta.

„Ona je inicijalni činilac u potragama, koje imaju i crtu trilera. Predstavlja lutajući motiv kroz vekove i različita područja svekolikog sveta, od despotske srednjovekovne porodice Bakića, koji su stolovali pod Venčacem, do vajmarske biblioteke ʼAna Amalijaʼ u 21. veku. Za ovom mapom tragaju ozloglašeni hajduci poput Jovaša, ali i žandarmi, apsandžije, čitav onovremeni državni aparat, pa sve do nacističkih kolekcionara starih vojnih karti i eshatoloških mapa. I sve to uz mnogo zločina, kao što smo na to spremni i danas. Međutim, ova mapa iz opšteg toposa o predstavama o zakopanom Bakićevom blagu dobija drugačiju značenjsku dimenziju, kroz dramaturški obrt, ona otkriva tajnu o zakopanoj crkvi, hramu Nemanjića, kao osobenoj sakralnoj i duhovnoj vrednosti“, kaže pisac.

Žandarmski vodnik Kuzbabić jedan je od najkontroverznijih likova u romanu i Ivan smatra da su mu najveća opsesija hajduci koji prkose smrti. „On je krvožedne hajduke i odmetnike ubijao iz straha, osvete, osećanja pravde i stida, jer je i sam hajdučkog porekla – ubijajući na taj način i sebe. Opsesija vodnika Kuzbabića su hajduci koji se pred streljanje i vešanje smeju, koji prkose smrti.“ Uveren je da takvi razbojnici nikad ne umiru i da je zlo večno. Roman „I živ i mrtav“ predstavlja istorijsku fiktivnu konstrukciju u kojoj se sjedinjuju Zlatkovićevi naučni i istraživački porivi.

„Pisanje romana je istraživački posao. Morate proučiti izvore i dokumentarističku građu da biste bili uverljiviji u romanesknoj fikciji. Moji porivi temelje se na objektivnosti, uz umetničku pobudu pisca koji sve odeva u estetsko ruho. Jezik je osnova svake književne emanacije, bez njegove živopisnosti nema ni romana“, smatra on.

Ivan Zlatković rođen je 1962. godine u Nišu, a doktorirao je na Filološkom fakultetu u Beogradu. Njegova interesovanja usmerena su ka narodnoj književnosti i zaslužan je za savremene pristupe u tumačenju šaljive narodne pripovetke, poetike smeha, epske biografije Marka Kraljevića, narodnih pesama o Marku Kraljeviću, kao i sveobuhvatnu antologiju narodnih bezobraznih priča.