Mehmed Sokolović

Autor životopisa Sulejmana I i Osmana II, istoričar i pisac Radovan Samardžić u ovoj svojoj kapitalnoj istorijskoj biografiji na osnovu pouzdanih izvora, a književnim sredstvima i stilom vrsnog prozaiste, osvetljava lik znamenitog turskog velikaša – vezira Mehmed-paše Sokolovića, jednog od najuglednijih državnika u Osmanskom carstvu, poreklom Srbina iz sela Sokolovića u Višegradskom kadiluku. Taj dečak po imenu Bajo – koji je „učio knjigu“ kod svoga strica i duhovnika u manastiru Mileševi i koga su u osamnaestoj godini „od pevnice odveli u janičare“ – uzdigao se do najvišeg položaja kod sultana Sulejmana I Veličanstvenog i njegovog sina sultana Selima II i ostavio iza sebe neizbrisiv trag kao vojskovođa, vezir i dobrotvor, graditelj mnogih mostova, česama, džamija i zadužbina, između ostalih i višegradske ćuprije na Drini. Istovremeno, njegova sudbina omogućava nam da razumemo položaj porobljenih naroda i društvene odnose koji su u XVI veku vladali u turskim vilajetima na Balkanu.

„Istorija Mehmeda Sokolovića nije okončana njegovim poslednjim putovanjem, niti je počela njegovim rođenjem. Uspomena, kult i predanje tek su svedene pojedinosti pojave koja prevazilazi sebe samu. Nisu slučajno Sokolović i njegova zaostavština smešteni u fokus najznačajnijeg romana u jugoslovenskoj književnosti i njegovog, u svakom smislu dostojnog odraza u ovdašnjoj kulturi pamćenja, na stranicama ove knjige, u njegovoj istorijskoj biografiji… Jedna sasvim naročita, lična sudbina.“
– Nikola Samardžić